آرامگاه امامزاده عقیل در شهر حسن آباد یاسوکند از توابع شهرستان بیجار قرار دارد. امامزاده در یک محوطه قدیمی وسیع که احتمالا مکان شهری در گذشته بوده است جای دارد. آثار قطعات سفالینه‌های دوره سلجوقی در سطح محوطه نشان از یکی از قدیمی ترین بناهای آرامگاهی در استان کردستان است. موقعیت آرامگاه نشان از قرار گیری آن در مسیر زنجان –آذربایجان در دوره سلجوقی-ایلخانی است. نقشه بنا مربع شکل بوده که در هریک از اضلاع آن طاق نماهایی به شکل دایره تعبیه شده است. از مشخصات بارز معماری بنا آجر کاری پرکار با طرح‌ها و نوشته‌های مختلف است. در دوره صفویه یک بخش الحاقی به مدخل ورودی اضافه شده است. در داخل ساختمان تزیینات گچ بری و کتیبه‌هایی به خط کوفی حاوی آیات قرآنی است.
این بقعه در روستایی به همین نام در شهرستان قروه واقع است. مقبره بر وری صخره ایی سنگی که حاصل از آب و گازهای معدنی است بنا نهاده شده است. ورودی بنا به صورت دیوارچینی متشکل از خشت و قلوه سنگ است و پوششی چوبی دارد. اتاق مقبره دارای گنبدی شلجمی است. بقعه تزیینات خاصی ندارد و در سال 1370 از طرف اداره اوقاف شهرستان قروه بازسازی و تغییراتی د رآن داده شده است. تاریخ دقیق ساخت بقعه مشخص نیست ولی به نظر می‌رسد که این بنا پیش از دوره قاجار و توسط معماران محلی ساخته شده باشد.
این امامزاده در خیابان صلاح الدین ایوبی و در محله قدیمی سرتپوله سنندج واقع است. امامزاده مجموعه ایی شامل سه حیاط با فضاهای مجاور، مقبره، مصلای تابستانی، مسجدو آرامگاه مشایخ و بزرگان سنندج است. یکی از حیاط‌ها برای مقابر خانوادگی در نظر گرفته شده، حیاط دوم در بردارنده بقعه و حیاط سوم شامل مسجد و مدرسه است. بر اساس روایات موجود این امامزاده شریفه متعلق به یکی از دختران امام موسی کاظم (ع) است که در سفرش به خراسان در این مکان فوت نموده و به خاک سپرده شده است. از ویژگی‌های معماری اصیل امامزاده استفاده از سبک کردستانی در ایجاد ایوان ستوندار در سمت جنوب آن است. تزیینات عمده این امامزاده در مقابر مشایخ موجود است و شامل گچبری‌های زیبا و نقوش گل و گیاه اثر هنرمندان و استادکاران بزرگ سنندجی است.
این مسجد در خیابان امام خمینی و در بافت قدیمی سقز واقع است. وضعیت توپوگرافی شهر سقز طوری است که ساخت و ساز آن تابع معماری بومی وسبک پلکانی یا کوهپایه ای است. ایـن مـسـجـد در مـحـیـطـی آزاد سـاخـته شـده و از هـر طـرف باز اسـت از طـرف شـمال به یک کـوچـه سـه مـتـری مـحـدود به تـپـه قـلعه قـدیـم ناریـن قـلعه و خـیابان امام و از طـرف جـنـوب به مـحـوطه باز حـوضخانه راه دارد در جـهـت غـرب به یک گـذرگاه چـهار مـتـری و از طـرف شـرق نـیـز به یک کـوچـه یک مـتـری مـحـدود اسـت ایـن مـسـجـد در سـال 1380 با شـماره ثـبـتـی 2600 جـزو آثـار مـلـی کـشـور به ثـبـت رسـیـد.
مسجد دارای شبستانی با چهار ستون چوبی است و این شیوه در اکثر مساجد رعایت شده است. در ضلع جنوب غربی، ایوان ستوندار (مصلای تابستانی) ساخته شده است که فرم مخصوص مساجد منطقه کردستان را تداعی میکند. بالای مسجد دو مناره رفیع و بلند قرار دارد و به همین دلیل این مسجد به دو مناره شهرت یافته است. قرار دادن مناره‌ها به سبک مساجد ایواندار مناطق مرکزی و به ویژه مسجد- مدرسۀ دارالاحسان میباشد. گفتنی است این شیوه کار در نوع خود منحصر به فرد است. تاریخ دقیق ساخت مسجد مشخص نیست، اما از آنجا که اهالی محل ساخت آن را به شیخ حسن مولانا آباد نسبت میدهند احتمال دارد این بنا در اواخر دوره افشاریه و اوایل دوره زندیه ساخته شده باشد (زارعی، 1381: 94). مصالح به کار رفته در بنای این مسجد خشت خام، ملات، گل، سنگ لاشه، چوب و غیره است.
در جنوب مسجد فاصله ای در حدود10 متر حوض خانه ای قرار دارد که با گنبد بر مسقف شده است. این فضا محل وضوی نمازگزاران است و احتمالاً قدیمی تر از مسجد کنونی و متعلق به دوران صفویه میباشد (همان).
آرایه‌های مسجد، کاشی کاری و آجر کاری است و در تزئینات مناره از کاشی‌ها و آجر کاری‌های معلقی استفاده شده است. همچنین در تزئین دیواره‌های مسجد کاشی‌های صابونکی با طرح سرو (درخت زندگی)، چهاربخشی و ترنج، ار استاد علی اصفهانی به کار رفته است. رنگ کاشی‌ها سبز و زرد مرسوم و معمول دوره‌های صفوی تا پایان دوره قاجار بوده است.
نگل روستای محل نگه داری قرآن تاریخی در 65 کیلومتری غرب سنندج و در مسیر جاده مریوان-سنندج واقع است. در مسجد این روستا قرآن خطی ای از دوران گذشته به جای مانده که بنابرعقاید و باورهای مردم یکی از 4 قرآن خطی است که در زمان خلیفه سوم به رشته تحریر درآمده و به چهاراقلیم دنیا فرستاده شده است. چگونگی انتقال قرآن به مسجد روستا روشن نیست و با توجه به گفته‌ها و حکایات عامه قرآن در دروه صفویه از دل خاک بیرون آورده شده و از آن زمان به مسجد روستا انتقال یافته است. قطع قرآن مذکور رحلی بزرگ و جلد آن چرمی و به رنگ قهوه ایی تیره میباشد. جنس صفحاتش از کاغذ ضخیم است. خط آن از نوع کوفی و دارای نقطه و اعراب در قسمت سر سوره‌هاست و شماره‌های آیات مطلا و مزین به نقوش گیاهی است. بر اساس شواهد موجود شیوه نگارش و اعراب گذاری قرآن احتمالا متعلق به سده‌های چهارم و پنجم ه.ق است. همچنین با توجه به نوع خط و کاغذ سمرقندی آن احتمال دارد در پایت سده پنجم و آغاز سده ششم ه.ق به رشته تحریر درآمده باشد.
این مسجد در ضلع شمالی خیابان امام خمینی سنندج قرار دارد. بر اساس کتیبه‌های موجود مسجد در سال‌های 1226الی 1332ه.ق توسط امان الله خان اردلان والی کردستان بنا نهاده شده است. این بنا که یک مسجد-مدرسه است شامل دو ایوران شرقی و جنوبی، گل دسته‌های مساقر در ایوان شرقی، صحن مرکزی، 12حجره در اطراف و شبستان ستوندار با 24 ستون سنگی مارپیچ است. بنا دارای تزیینات کاشی هفت رنگ مینایی پرکار، ازاره‌های مرمرین، آجرکاری لعاب دار و معقلی، حوض سنگی و ستون‌هایی با تزیینات طنابی است. از عمده تزیینات بنا نگارش آیات قرآنی در بخش‌های گوناگون مسجد است.
کلیه حقوق برای وب سایت بنیاد ایران شناسی محفوظ است. ©١٣٩8
نشانی: تهران، خیابان شیخ بهایی جنوبی، خیابان ایران شناسی، شهرک والفجر
طراحی و اجرا: اداره رایانه و فناوری اطلاعات